Διλήμματα.

Σε κάθε σκακιστή που σέβεται την υστεροφημία του πάντα ανακύπτουν διλήμματα σε κάθε παιχνίδι. Προσπαθώντας να ελέγξει το περίφημο κέντρο, δηλαδή τα τετράγωνα d4, d5, e5, e4 αλλά και όσα τα περικλείουν (κάτι σαν κορνίζα, δηλαδή τα c3, c4, c5, c6 και d3, e3, f3 και f4, f5, f6 και e6 και d6) πολύ συχνά αντιμετωπίζει το πρόβλημα της συνεχούς μετακίνησης των ίδιων και ίδιων πιονιών, ώστε να κατοχυρώσει τις θέσεις αυτές και στη συνέχεια να μπορέσει να ελέγξει την παρτίδα. Όμως, η προσπάθεια αυτή, συχνά έχει ως  αποτέλεσμα να καθυστερεί να κινήσει τα υπόλοιπα κομμάτια, με αποτέλεσμα να βρίσκεται με ένα κέντρο ας πούμε κατειλημμένο από  πιόνια ενώ αξιωματικοί και ίπποι κάθονται στωικά, περιμένοντας πότε θα αποφασίσει να τους εντάξει στο παιχνίδι, ώστε -συνήθως-  μετά να γίνει το ροκέ και να καλυφθεί ο βασιλιάς. Από τις πρώτες λοιπόν κινήσεις τα διλήμματα ταλανίζουν το μυαλό. Ορισμένες «δουλειές» πρέπει να γίνουν και μετά να κοιταχτεί η επίθεση, μετά να σκεφτούμε στρατηγική και τακτική. Προηγούνται άλλα. Υπάρχει συχνά και η περίπτωση της παγίδας στην οποία πέφτει ο σκακιστής. Να κινεί δηλαδή συνεχώς ένα κομμάτι, δεχόμενος πρόωρη επίθεση ή στην προσπάθεια να βρεί ιδανική θέση γι΄ αυτό. Λάθος μέγα. Συνήθως! Είπαμε αλλού ότι οι κανόνες που εφαρμόζονται ευλαβικά από την πλειονότητα, συχνά επιτρέπεται και να παρακάμπτονται γιά κάποιο λόγο που μόνο στη βαθειά σκέψη του κάθε GM  σκακιστή μπορεί να ευρεθεί. Αυτά όμως σε επίπεδα Grandmaster!  Οι λοιποί ταπεινοί  παίκτες τώρα, ανάλογα με το παιχνίδι που σκέπτονται να ακολουθήσουν, μπορούν, ή μάλλον πρέπει να αναπτύξουν τα κομμάτια τους γρήγορα, τοποθετώντας τα σε ιδανικές θέσεις (ένας αξιωματικός ας πούμε με fianchetto να ελέγχει τη διαγώνιο a1-h8) και έτσι έμμεσα να «στοχεύουν» και στο κέντρο. Αλλά βέβαια να μη παραμελήσουν το κλασσικό d4 ή e4 που σημαίνει και τη φυσική παρουσία στο κέντρο. Εξαρτάται και από το πώς θα ανταποκριθεί ο συμπαίκτης. Το παιχνίδι θέλει δύο και δεν μαθαίνεται απ΄ έξω κάποια άμυνα ή κάποιο σύστημα. Μάλλον αντίληψη χρειάζεται του πότε και γιατί κάνουμε κάθε κίνηση. Σε άλλες περιπτώσεις η ίδια κίνηση θεωρείται τραγικό λάθος, αλλού είναι απλώς μοναδική, μιά  excellent move!

Μιά τυχαία θέση είναι η πιό κάτω. Βλέπουμε ότι τα άσπρα έχουν αναπτύξει τα πιόνια με σκοπό να καταλάβουν τα κεντρικά τετράγωνα, αλλά και τα πέριξ όπως είπαμε. Έχουν κάνει 5 κινήσεις μόνο τα πιόνια. Τα άλλα κομμάτια βρίσκονται στη θέση τους! Τα μαύρα αντίθετα έχουν αναπτύξει και τους δύο ίππους και όντας και μέσα στο «ευρύτερο» κέντρο απειλούν τα d4 και e5.  Επίσης έχουν προχωρήσει το b7 στο b6, ώστε να κινηθεί ο αξιωματικός (fianchetto) στο Νb7 και από εκεί να ελέγχει όλη τη διαγώνιο a8-h1. Νομίζω είναι εμφανές ποιά πλευρά είναι σε ευνοικότερη θέση. Πιστεύω η πλευρά των μαύρων… Και αυτά με 4 κινήσεις! Αν βεβαίως είχε μετακινηθεί από την άλλη πλευρά το g7 σε g6 και ο άλλος αξιωματικός από Nf8 σε Ng7, πάλι με 4 κινήσεις θα μπορούσε ο βασιλιάς να κάνει ροκέ και να ασχοληθούν ήσυχα τα μαύρα πλέον με την περαιτέρω ανάπτυξή τους.

Πέρα από τα όρια.

Αν και τα ανοίγματα με τα οποία μπορεί να ξεκινήσει μια παρτίδα στο σκάκι είναι πάρα πολλά, είναι ευκολώτερο να στρωθεί και να μελετήσει κάποιος τις αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται το καθένα, τη λογική εκάστου δηλαδή, παρά να απομνημονεύσει χιλιάδες θέσεις. Το σκάκι δεν είναι trivial pursuit, όπου μαθαίνοντας τις απαντήσεις από 5.000 ερωτήσεις είσαι οπωσδήποτε σίγουρος για τη νίκη!

Υπάρχουν στόχοι και αρχές που πρέπει να ακολουθούνται. Οι βασικοί στόχοι στο άνοιγμα είναι ας πούμε να αναπτύξουμε τα κομμάτια μας, να αποκτήσουμε έλεγχο του κέντρου της σκακιέρας και να ασφαλίσουμε τον βασιλιά κάνοντας όσο πιο γρήγορα μπορούμε ροκέ. Οι αρχές που πρέπει να ακολουθούνται απ΄την άλλη δεν είναι τόσο λίγες όσοι οι στόχοι. Υπάρχουν βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες (π.χ. αν υπάρχει μια καλή κίνηση, θα υπάρχει και καλύτερη ή πρώτα απ΄ όλα η ασφάλεια κλπ.). Οι αρχές αυτές μας βοηθούν πάντα στο να κάνουμε τις επόμενες κινήσεις μας, εάν δεν γνωρίζουμε τη θεωρία του συγκεκριμένου ανοίγματος. Εάν δηλαδή δεν ξέρουμε ότι η καλύτερη απάντηση την δεδομένη στιγμή είναι ας πούμε να τοποθετήσουμε τον αξιωματικό στο b5, τότε βασιζόμαστε στις γενικές αρχές. Κάτι σαν τις γενικές αρχές του δικαίου. Τώρα άλλο κανόνας και άλλο αρχή. Φανερή η ομοιότητα με το δίκαιο κι εδώ! Τους κανόνες απλά δεν πρέπει ποτέ να τους παραβαίνουμε, μια και ισχύουν κάθε φορά. Κάτι σαν παγκόσμιες σταθερές, όπως θα λέγαμε στην κοσμολογία, στα μαθηματικά ή τη φυσική. Το πώς γίνεται ας πούμε το ματ με βασιλιά και βασίλισσα εναντίον βασιλιά αποτελεί έναν κανόνα. Βασική αρχή απ΄την άλλη -για αρχαρίους- είναι ότι δεν βγάζουμε νωρίς τη ντάμα στο παιχνίδι, γιατί θα χάσουμε τέμπο στη συνέχεια, προσπαθώντας να την περισώσουμε. Κι ένα σωρό άλλα.

Συχνά όμως, διαβάζοντας παρτίδες των grand masters, βλέπεις να  παραβαίνουν με απίθανο τρόπο κανόνες και αρχές. Λές κι έχουν δημιουργήσει ένα δικό τους σύστημα αρχών, κανόνων και αξιών! Μιά κίνηση που είναι αδιανόητη για τον μέτριο -με ένα μέσο elo- σκακιστή, είναι γι΄ αυτούς η κατάληξη βαθιάς ανάλυσης, που με τη σειρά της είναι αποτέλεσμα πολύχρονης εκπαίδευσης. Υπολογισμοί καταστάσεων που θα συμβούν στο μέλλον είναι βασική ικανότητα στο σκάκι και ένας GM την έχει σε μεγάλο βαθμό. Προβολή στο μέλλον θα έλεγα εγώ ή back to the future! Αυτή η σε σωστές δόσεις μίξη γνώσης, τακτικής και στρατηγικής γράφουν στη σκακιέρα αριστουργήματα (brilliant games) σκέψης και έμπνευσης που συχνά μας αφήνουν άφωνους διαβάζοντάς τα στη συνέχεια.